موتور خودرو به دو بخش تقسیم میشود. بخش پایینی که در برگیرنده سازوکار چرخان (میل لنگ و شاتون و پیستون) است و به آن بلوک سیلندر گفته میشود و بخش بالایی که که سیلندرها را به موتور درون سوز تبدیل میکند. به زبان ساده بلوک سیلندر مسئول چرخش و بالا و پایین شدن است و سر سیلندر وظیفه کنترل ورودی و خروجی موتور را برعهده دارد. واشر سر سیلندر در محل اتصال سر سیلندر و سیلندر قرار گرفته و وظیفه مهر و موم کردن و آب بندی اتصال سر سیلندر و بلوک سیلندر را برعهده دارد.
سرسیلندر یک قطعهی نامتحرک در انواع خودروهای درون سوز است و در بالای موتور قرار دارد که به بلوک سیلندر متصل شده و بیشترین بار را در موتور متحمل میشود. سرسیلندر یک قطعه پیچیده و حیاتی در موتورهای درون سوز است که مشخص کننده عملکرد موتور است و به همین دلیل، طراحی آن بسیار مهم است.
چه یک ماشین باز هستید چه یک تعمیرکار، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا نقش سر سیلندر و واشر سر سیلندر و وظیفه آنها در خودرو را بشناسید، با انواع سرسیلندر آشنا شوید و علائم خرابی سرسیلندر و واشر سر سیلندر را بشناسید.
سرسیلندر چیست و چه وظایفی دارد؟
سرسیلندر (cylinder head) دروازه ورود سوخت و هوا و خروج دود از موتور است و نقش اساسی در فرآیند احتراق داشته و اشتعال کنترلشده مخلوط سوخت-هوا را برای تولید نیرو تسهیل میکند. سر سیلندر معمولاً از مواد با مقاومت بالا مانند آلومینیوم یا چدن ساخته میشود. سر سیلندر در بالای بلوک موتور قرار میگیرد و محفظههای احتراق و اجزای ضروری مانند سوپاپها، میل سوپاپ، شمع و انژکتورهای سوخت را در خود جای میدهد.
قطعات زیر در درون سر سیلندر قرار دارد:
- پورت های ورودی و خروجی سیلندر
- مسیرهای عبور روغن
- مسیرهای عبور مایع خنک کننده موتور
- شمع های موتور
- انژکتورها
- سوپاپ های دود و هوا
در همه موتورهایی که بوسیله اب خنک میشوند سرسیلندر دارای مسیرهای برای عبور مایع خنک کننده (آب رادیاتور و ضد یخ) است تا امکان انتقال حرارت از بدنه اصلی موتور به رادیاتور وجود داشته باشد.
اغلب خودروهای ۴ سیلندر و دارای موتور خطی (inline engine) یک سر سیلندر دارند ولی خودروهای ۶ سیلندر به بالا و v6 دارای 2 سرسیلندر هستند. وظیفهی اصلی سرسیلندر دربرگرفتن سیلندرهاست و اجزای آن در معرض گرما و فشار شدیدی قرار دارند.
سر سیلندر در خودرو وظایف زیر را برعهده دارد:
- مهر وموم کردن محفظه احتراق و بلوک سیلندر
- شکل دهی به محفظه احتراق
- کمک به انتقال گرما از محفظه احتراق
مطالعه بیشتر: انواع شمع موتور و علائم خرابی شمع ماشین
واشر سرسیلندر چیست؟
واشر سرسیلندر (cylinder head gasket) یك درزگیر حیاتی است که بین بلوک موتور و سرسیلندر در موتور خودرو قرار میگیرد. واشر سرسیلندر نقش مهمی در جلوگیری از نشت آب و روغن موتور و همچنین حفظ فشار مورد نیاز برای عملکرد صحیح خودرو بر عهده دارد.
در اینجا مروری بر وظایف کلیدی واشر سرسیلندر ارائه شده است:
- آب بندی محفظه احتراق: واشر سرسیلندر، درزگیری محکمی را در اطراف سیلندرها ایجاد میکند و از نشت گازهای پر فشار تولید شده در هنگام احتراق جلوگیری می کند. این فشار مهار شده برای تولید نیروی موتور ضروری است. در صورت خرابی واشر سرسیلندر، فشار به بیرون موتور نشت کرده واصطلاحا میگویند ماشین کمپرس دارد.
- جلوگیری از مخلوط شدن مایع خنک کننده و روغن: مایع خنک کننده و روغن موتور در کانال های جداگانه گردش می کنند. واشر سرسیلندر به عنوان یک سد عمل می کند و از مخلوط شدن این سیالات با یکدیگر و با گازهای احتراق جلوگیری می کند. آلودگی روغن توسط مایع خنک کننده می تواند اثربخشی روغن کاری را کاهش دهد و مخلوط شدن مایع خنک کننده با روغن می تواند بر خاصیت خنک کنندگی آن تأثیر بگذارد.
- حفظ جریان مایع خنک کننده و روغن: واشر سرسیلندر با دقت طراحی شده است تا به مایع خنک کننده و روغن اجازه دهد تا به طور موثر بین سرسیلندر و بلوک موتور جریان یابد. این گردش برای تنظیم دمای موتور و روغن کاری حیاتی است.
بسته به اینکه واشر سر سیلندر از کدام بخش بسوزد و خراب شود، عواقب مختلفی خواهد داشت. در تصویر زیر حالتهای مختلف خرابی واشر سرسیلندر نمایش داده شده است.
نکات مهم در نگهداری از سرسیلندر و واشر سرسیلندر خودرو
مراقبت از سرسیلندر و واشر سرسیلندر خودرو برای حفظ سلامت کلی و عملکرد موتور ضروری است. یکی از مهمترین کارهایی که میتوانید برای نگهداری از واشرسرسیلندر سرسیلندر خودرو انجام دهید، رسیدگی دورهای به موتور و سرسیلندر است. در این رسیدگیهای دورهای معمولا موارد زیر در نظر گرفته میشوند:
- تعمیر و نگهداری سیستم خنککننده: در تعمیرات دورهای، با بررسی منظم سطح مایع خنککننده و بازرسی از نظر نشتی، مطمئن میشوید که سیستم خنککننده در شرایط خوبی است. گرمای بیش از حد میتواند باعث تاببرداشتن یا ترکخوردن سرسیلندر شود که خود منجر به آسیب جدی موتور میشود. تعویض مایع خنککننده طبق توصیههای سازنده و شستوشوی دورهای سیستم خنککننده برای جلوگیری از خوردگی و تجمع آلایندهها بسیار مهم است. همچنین لازم است از یک ضد یخ باکیفیت و استاندارد استفاده کنید. اطمینان از عملکرد صحیح واتر پمپ نیز از موارد مهم در عملکرد صحیح سیستم خنک کننده خودرو است.
- تعویض به موقع روغن موتور: تعویض منظم روغن موتور و فیلتر روغن برای حفظ روغنکاری مناسب اجزای سرسیلندر خودرو بسیار مهم است. روغن تمیز به جلوگیری از خرابی پیستونها کمک کرده و خطر آسیب به سرسیلندر را کاهش میدهد. علاوهبر تعویض بهموقع روغن، استفاده از سوخت و روغن موتور با کیفیت بالا میتواند به جلوگیری از تجمع کربن در سوپاپهای ورودی و سطوح محفظه احتراق کمک کند. استفاده از سوخت و روغن تمیز، به عملکرد بهینه موتور و طول عمر بیشتر آن منجر میشود.
- بازبینی و تعویض قطعات تایمینگ: اجزای تایمینگ خودرو مانند تسمه تایم یا زنجیر تایم باید بهطور مرتب بررسی شده و طبق توصیههای سازنده تعویض شوند. خرابی این قطعات میتواند منجر به خمشدن سوپاپها و آسیب به سرسیلندر خودرو شود.
علائم خرابی سرسیلندر و واشر سرسیلندر چیست؟
برای مراقبت از واشر سرسیلندر و خود سرسیلندر خودرو، لازم است علائم خرابی آن را بدانید و در اولین فرصت نسبت به برطرفکردن آنها اقدام کنید. برخی از علائم خرابی سرسیلندر که باید به آن توجه کنید، شامل موارد زیر هستند:
گرم شدن بیش از حد موتور
گرمای بیش از حد موتور یکی از علائم رایج خرابی سرسیلندر خودرو است. هنگامی که سرسیلندر دچار مشکل میشود، میتواند سیستم خنککننده موتور را مختل کرده و منجر به نشت مایع خنککننده یا خنکشدن ناکافی شود. علائم گرمای بیش از حد شامل بالارفتن نشانگر دمای موتور و بخار سفید خروجی از موتور است. خرابی واشر سرسیلندرهم میتواند باعث خارج شدن موتور از آب بندی و نشت مایع خنک کننده و اختلال در خنک کاری شود.
خروج دود سفید اگزوز
دود سفید اگزوز میتواند نشانهای از خرابی سرسیلندر باشد. هنگامی که بهعلت خرابی سرسیلندر خودرو، مایع خنککننده با سوخت مخلوط میشود، دود سفیدی ایجاد میکند که از اگزوز خارج میشود. علائم دیگر ممکن است شامل بوی شیرین از اگزوز و از دست رفتن مایع خنککننده باشد.
قاطی شدن آب و روغن موتور
آلودگی روغن یکی دیگر از علائم خرابی سرسیلندر خودرو است که اغلب به دلیل خرابی واشر یا ترکخوردگی سرسیلندر ایجاد میشود. هنگامی که مایع خنککننده به بخش روغن موتور نشت میکند، میتواند روغن را آلوده کرده و ظاهری شیری یا کفی ایجاد کند. علائم ممکن است شامل کاهش ویسکوزیته روغن و از دست دادن خاصیت روانکاری باشد.
نشت مایع خنککننده
کم شدن سطح مایع خنککننده یکی از علائم رایج خرابی سرسیلندر است، بهویژه زمانی که ناشی از خرابی واشر سرسیلندر یا ترکخوردگی سر سرسیلندر خودرو باشد. نشتی مایع خنککننده میتواند مانع از خنکشدن موتور شود. علائم ممکن است شامل سطح پایین مایع خنککننده و مخلوطشدن مایع خنککننده با روغن موتور باشد.
از دست دادن قدرت موتور
از دست دادن قدرت موتور میتواند به دلیل خرابی سرسیلندر و واشر رخ دهد، بهخصوص اگر مشکلاتی در سوپاپها، قطار سوپاپ (Valvetrain) یا محفظه احتراق وجود داشته باشد. علائم ممکن است شامل شتاب کند، کاهش عملکرد موتور و مشکل در حفظ سرعت باشد.
نشت روغن موتور
نشتی روغن موتور از علایم نشاندهنده خرابی سرسیلندر خودرو یا واشر سرسیلندر است، بهویژه زمانی که واشر خراب شده باشد یا یک ترک مشخص در سرسیلندر ایجاد شده باشد. نشتی روغن ممکن است در قسمت بیرونی موتور، سرسیلندر خودرو یا بلوک موتور قابل مشاهده باشد. علائم نشتی روغن شامل ریختن روغن از زیر اتومبیل است. البته نشتی روغن ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد.
خرابی واشر سرسیلندر یا خود سرسیلندر، میتواند باعث نشت روغن و ورود آن به محفظه احتراق شود که اصطلاحا میگویند ماشین به روغن سوزی افتاده است. ورود روغن به محفظه احتراق میتواند ناشی از خرابی رینگ پیستونها هم باشد.
عواقب خرابی سرسیلندر یا واشر سرسیلندر
در اغلب مواقع سرسیلندر نیاز به سرویس ندارد و قطعاتی که روی آن قرار دارند بیشتر نیازمند سرویس هستند. در شرایط خاصی سرسیلندر نیز در معرض خرابی و شکستن، تاب برداشتن است. ما در اینجا برخی از عواقب خرابی سرسیلندر و یا سوختگی واشر سرسیلندر را بررسی میکنیم.
تاب برداشتن سرسیلندر خودرو
گرمای شدن از حد موتور رایج ترین دلیل خرابی سرسیلندر است. گرما یا فشار بیش از حد میتواند باعث تاب برداشتن سرسیلندر و در نتیجه ناهموارشدن سطح آن شود. این مشکل میتواند منجر به نشت گاز، نشت مایع خنککننده و عملکرد ضعیف موتور گردد. علائم ممکن است شامل گرمای بیش از حد، از دست دادن مایع خنککننده و دود سفید اگزوز باشد.
ترکخوردن سرسیلندر خودرو
ترک در سرسیلندر ممکن است به دلیل گرمای بیش از حد، آسیب فیزیکی یا فشار موتور رخ دهد. ترکها میتوانند منجر به نشت مایع خنککننده، نشت روغن و آلودگی محفظه احتراق شوند. علائم این مشکل شامل نشت مایع خنککننده یا روغن، گرمشدن بیش از حد و کاهش قدرت موتور است.
تجمع کربن روی سوپاپ
با گذشت زمان، رسوبات کربن میتوانند روی دریچههای ورودی و سطوح محفظه احتراق در سرسیلندر جمع شوند. این تجمع میتواند جریان هوا را محدود کند، اتمیزهشدن سوخت را مختل کرده و منجر به خرابی موتور شود. علائم ممکن است شامل کاهش عملکرد موتور، دور آرام و افزایش مصرف سوخت باشد.
آسیب به سوپاپ
خرابی تسمهتایم میتواند باعث خمشدن سوپاپهای داخل سرسیلندر در تماس با پیستونها شود. سوپاپهای خمیده جریان هوا و احتراق مناسب را مختل میکنند که خود منجر به عملکرد ضعیف یا توقف موتور میشود. علائم ممکن است شامل کاهش قدرت و صدای بلند موتور باشد.
آسیب به پیستون و شاتون
خرابی واشر سرسیلندر و سرسیلندر باعث اختلال در روغنکاری و خنک کاری موتور شده و افزایش دما منجر به شاتون زدن، یاتاقان زدن و آسیب به پیستون و شاتون خواهد شد.
جمع بندی
سرسیلندر و واشر سرسیلندر را نمیتوان بصورت جدا از هم بررسی کرد. خرابی سرسیلندر و واشر سرسیلندر عواقب ناگواری برای موتور خودرو دارد و هزینه تعمیرات آن بالاست. مشکلات مربوط به سوختگی واشر سرسیلندر در بین خودروهای ایرانی گروه پژو و سمند رایج است. تعویض سرسیلندر قیمت بالایی دارد و از قطعاتی است که باید در هنگام خرید آن از کیفیت قطعه اطمینان حاصل کنید. اگر خودروی چینی سوار میشوید، اعتماد یدک انواع قطعات موتوری خودروهای چینی و قطعات سیلندر را با کیفیت عالی عرضه میکند.
این علائم نشاندهنده مشکلات احتمالی مانند تاببرداشتن یا ترکخوردگی سرسیلندر خودرو، خرابی واشر و سایر مشکلات سرسیلندر هستند. برای حفظ سلامت سرسیلندر، تعمیر و نگهداری منظم سیستم خنککننده، نظارت بر دمای موتور و استفاده از سوخت و روغن با کیفیت بالا ضروری است.
در صورت بروز هر کدام از موارد فوق، لازم است خودرو را برای تعمیر نزد یک تعمیرکار ماهر ببرید.
کف تراشی سرسیلندر چیست؟
کف تراشی به معنی تراشکاری و ساییدن بخش آسیب دیده سرسیلندر با دستگاههای تراش است که مشکلاتی چون تاب برداشتن سرسیلندر را از بین میبرد و عملکرد قطعه را به حالت عادی برمیگرداند. با این کار دیگر نیازی به خرید سرسیلندر نو و تعویض آن نیست. البته همه خودروها امکان تراش سرسیلندر را ندارند.
آیا امکان رفع نشتی واشر سرسیلندر وجود دارد؟
محلولهایی وجود دارد که ادعا میکنند قابلیت رفع نشتی دارند و ترک سیلندر ،واشر سرسیلندر نیم سوز، گسکت واتر پمپ، نشتی رادیاتور و هر نوع نشتی دیگر را با اثر بخشی بسیار زیاد و به صورت دائم بر طرف مینماید.
اجرت تعمیر سرسیلندر چقدر است؟
باز و بسته کردن سر سیلندر از گرانترین تعمیرات خودرو است و هزینه تعمیرات ان از ۵ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ شروع میشود.