کلاچ چیست؟ معرفی انواع کلاچ و دلایل خرابی کلاچ

کلاچ بعنوان اساسی ترین قطعات از سیستم انتقال قدرت در خودرو، نقش حیاتی در تغییر روان دنده‌ها، تغییر میزان قدرت خودرو، شتاب و مصرف سوخت بهینه دارد. آیا میدانستید کلاچ ماشین عموما توانایی تحمل ۸۰۰۰۰ الی ۱۰۰۰۰۰ مرتبه تعویض دنده را دارد و پس از آن باید تعویض شود. در این مقاله به دنیای کلاچ‌ها در خودرو قدم میگذاریم و از نحوه عملکرد آنها رمز گشایی خواهیم کرد. اهمیت کلاچ خودرو را بررسی میکنیم و نقش هریک اجزای سازنده کلاچ شامل دیسک و صفحه کلاچ و… و تفاوت مکانیزم کلاچ در خودروهای دنده‌دستی و اتوماتیک را مرور خواهیم کرد.

اگر تعمیرکار یا علاقمند به خودروها هستید و قصد دارید اطلاعات خود درباره کلاچ، نحوه عملکرد و نکات مهم درباره زمان تعویض و نحوه نگهداری و افزایش عمر دیسک و صفحه کلاچ را افزایش دهید، این مقاله برای شما نوشته شده است.

کلاچ چیست؟

کلاچ بخشی حیاتی در سیستم انتقال قدرت خودرو است و قطعه‌ای است که بین موتور و گیربکس قرار دارد و وظیفه اصلی آن اتصال و جداسازی توان موتور از گیربکس و به دنبال آن از چرخ‌هاست. کلاچ به راننده کمک می‌کند سرعت و توان خودرو را کنترل کند و به نرمی دنده‌ها را تغییر دهد.

هنگامیکه راننده پدال کلاچ را فشار می‌دهد انتقال توان موتور به چرخ‌ها بطور موقت قطع می‌شود. به عبارت دیگر، باید دو شفت میل لنگ و شفتی که چرخ‌ها را می‌چرخاند (میل گاردان یا drive shaft) از هم جدا شوند. این وظیفه بر عهده دیسک و صفحه کلاچ است. قطع انتقال توان موتور به راننده این امکان را می‌دهد تا به آرامی و نرمی دنده را تغییر دهد و یا بدون نیاز به خاموش کردن موتور، خودرو را متوقف کند. پس از انتخاب دنده مورد نظر توسط راننده، راننده پدال کلاچ را رها کرده و انتقال توان موتور به نرمی از سر گرفته می‌شود.

نحوه عملکرد کلاچ خودرو چگونه است؟

به زبان ساده، کلاچ خودرو مانند کلیدی عمل می کند که انتقال نیروی موتور به چرخ ها را قطع و وصل می‌کند. در اینجا با یک توضیح ساده در مورد نحوه عملکرد کلاچ ماشین می‌دهیم:

1. کلاچ متصل (درگیر): وقتی در حال رانندگی هستید و پدال کلاچ را فشار نمی دهید، کلاچ خودرو درگیر است. این بدان معناست که نیروی موتور به گیربکس و چرخ‌ها متصل است و خودرو می‌تواند حرکت کند.
2. کلاچ قطع (عدم درگیری کلاچ): وقتی پدال کلاچ را با پا فشار می‌دهید، کلاچ جدا می‌شود. این عمل قدرت موتور را از چرخ‌ها و گیربکس جدا کرده و اساساً اتصال بین این دو قسمت را قطع می‌کند. این به راننده امکان می‌دهد دنده‌ها را عوض کند و یا خودرو را متوقف کند.
3. تغییر دنده: در حالی که پدال کلاچ را فشرده‌اید و کلاچ درگیر نیست، می توانید دنده‌ها را با استفاده از اهرم تعویض دنده عوض کنید. هنگامی که پدال کلاچ را رها می کنید، کلاچ دوباره درگیر می‌شود و نیروی موتور را با ضریب دنده جدید به چرخ‌ها منتقل می‌کند. در واقع کلاچ به شما امکان می دهد زمان انتقال نیروی موتور به چرخ ها را کنترل کنید. هنگام درگیر شدن، ماشین حرکت می کند. و وقتی جدا می شود، اینطور نیست. این مکانیسم برای تعویض نرم دنده و کنترل سرعت و حرکت وسیله نقلیه در خودروهای دنده دستی بسیار مهم است.

مشاهده نحوه عملکرد کلاچ و دیسک و صفحه کلاچ در ۴ دقیقه

اجزای سیستم کلاچ خودرو در خودروهای دنده دستی

قطعات زیادی در سیستم کلاچ خودرو وجود دانرد، اما فلایویل، دیسک کلاچ، صفحه فشار، بلبرینگ کلاچ و دوشاخ کلاچ و پدال کلاچ، ۶ بخش اصلی سازنده سیستم کلاچ ماشین در خودروهای با گیربکس دستی هستند.

۱- پدال کلاچ

با دم دستی ترین جز سیستم کلاچ شروع میکنیم. تنها جزء کلاچ که می‌توانید از داخل ماشین آن را ببینید، پدال کلاچ است. در یک خودروی دنده دستی پدال کلاچ، پدال اول از سمت چپ است. پدال کلاچ به راننده در خودروهای دستی این امکان را میدهد تا فشار دادن و رهاکردن آن، سیستم کلاچ را فعال و غیرفعال کند. بسته به اینکه فرایند راه اندازی کلاچ سیمی باشد یا هیدرولیکی نحوه عملکرد سیستم کلاچ متفاوت است. در ادامه به مقایسه سیستم کلاچ سیمی و هیدرولیکی میپردازیم.

کلاچ سیمی چیست؟ اگر فرآیند راه‌اندازی سیمی باشد، فشاردادن کلاچ به‌شکل مکانیکی سبب کشیده‌شدن کابل متصل به کلاچ می‌شود، این کابل در انتها سبب حرکت دوشاخ کلاچ (clutch fork) شده و تغییر محل دوشاخ کلاچ، نیرو را به دیسک کلاچ و صفحه کلاچ منتقل می‌کند.

کلاچ هیدرولیک چیست؟ در کلاچ هیدرولیک فشاردادن پا روی پدال کلاچ، سبب حرکت پیستون در داخل سیلندر اصلی (پمپ اصلی) کلاچ شده و با تغییر فشار در مسیر خروج مایع هیدرولیک، مقدار بیشتری مایع را از طریق شیلنگ انتقال به (سیلندر فرعی) پمپ پایینی منتقل می‌کند. مایع هیدرولیک منتقل‌شده به پمپ پایینی، فنر داخل پمپ را حرکت داده و با تغییر محل میله خروجی پمپ پایین، دوشاخ کلاچ ، تغییر مکان داده و نیروی پدال به دیسک و صفحه کلاچ منتقل می‌شود.

پس از برداشتن پا از روی پدال، همه این فرآیند معکوس شده و با بازگشتن روغن هیدرولیک از پمپ پایینی کلاچ به سمت بالایی، دوشاخه به محل اولیه خود بازگشته و فشار از روی دوشاخ کلاچ برداشته می‌شود.

پدال کلاچ در کلاچ سیمی و کلاچ هیدرولیکی، نقش آغاز کننده را دارد. با این حال، در سیستم هیدرلیک نیاز کمتری به فشار بر روی پدال است.

۲- دیسک کلاچ

دیسک کلاچ (Clutch Disk) یک قطعه حیاتی در سیستم انتقال قدرت در خودروهای با گیربکس دستی است. وظیفه دیسک کلاچ انتقال قدرت موتور به گیربکس و در ادامه به چرخ هاست. دیسک کلاچ در بین فلایویل و صفحه فشار قرار گرفته و به واسطه مواد اصطکاکی که در طرفین آن قرار دارد این وظیفه را انجام می‌دهد. قطر دیسک کلاچ بیشتر از 30 سانتی‌متر است و روی هر دو سطح صافِ پشت و روی آن، مواد اصطکاکی وجود دارد. جنس این مواد اصطکاکی در طرفین دیسک کلاچ مشابه با لنت ترمز نیمه‌فلزی است.

هنگامی که پدال کلاچ را فشار می‌دهید، ارتباط بین گیربکس و موتور قطع می‌شود و دیسک آزادانه می‌چرخد. اما وقتی پای خود را از روی کلاچ برمی‌دارید، دیسک کلاچ به صفحه کلاچ چسبیده و در این شرایط نیروی موتور به گیربکس انتقال می یباد. در تصویر زیر نحوه عملکرد کلاچ نشان داده شده است:

۳- صفحه فشار (صفحه کلاچ)

صفحه فشار (Pressure Plate) یا همان صفحه کلاچ بخش دیگری از سیستم کلاچ خودرو است که در طرف مخالف موتور قرار دارد. صفحه فشار توسط پیچ‌هایی به فلایویل متصل و میشود.

به عبارت دیگر، صفحه کلاچ توسط یک سری فنر دیافراگمی، دیسک کلاچ را به صفحه کلاچ و فلایویل فشرده می‌سازد. این فشرده‌سازی در شرایطی انجام می‌گردد که پا بر روی کلاچ قرار ندارد. اما زمانی که پدال فشرده می‌شود، بخش‌هایی به نام انگشتان فلزی، که نوعی فنر هستند، فشرده شده و دیسک کلاچ و صفحه کلاچ را از هم دور می‌کنند. به این فنرها فنر دیافراگمی (Diaphragm Spring) گفته میشود. با این اقدام، دیسک رها شده و به شکل آزادانه و بدون ارتباط با گیربکس می‌چرخد.

صفحات کلاچ معمولا از چدن و فولادهای پرکربن ساخته می‌شوند. بسیاری از انواع صفحه فشار از مواد چدن خاکستری (FG 300) ساخته شده‌اند. آنها دارای ده اسپلاین بر روی توپی هستند که با شفت متصل شده است.

۴- فلایویل

فلایویل (Flywheel) یا چرخ طیار، یک صفحه فولادی سنگین است که به میل لنگ موتور متصل شده است. این صفحه چند نقش مختلف دارد. اولین نقش آن این است که به دلیل وزن سنگینی که دارد، لرزش موتور را هنگام چرخش به حداقل می‌رساند. نقش دیگر آن درگیر‌کردن موتور با کلاچ است. این قطعه با مواد اصطکاکی موجود در سطح دیسک کلاچ تماس گرفته و به آن قفل می‌شود. قفل‌شدن فلاویل به دیسک و صفحه کلاچ، که در زمان فشار صفحه بر روی دیسک کلاچ رخ می‌دهد، سبب می‌شود که نیروی موتور را به گیربکس منتقل کند.

فلایویل دارای چرخ‌دهنده‌هایی در اطراف خود است. این چرخ‌دنده‌ها برای این است که گیربکس سیستم استارت خودرو، با آن درگیر شده و با چرخاندن آن، موتور را روشن کند.

5- بلبرینگ کلاچ

بلبرینگ کلاچ (Release Bearing) که به آن (Throwout Bearing) یا یاتاقان خروجی نیز می‌گویند، یکی از قطعات مهم سیستم کلاچ است. بلبرینگ کلاچ به اندازه یک دونات است اما تأثیر زیادی روی ماشین دارد. اگر مشکلی در بلبرینگ کلاچ وجود داشته باشد، ممکن است تعویض دنده و انتقال نیرو مختل شود.

هنگامی که پدال کلاچ را فشار می‌دهید، بلبرینگ کلاچ به فلایویل نزدیک می‌شود و با آوردن فشار روی فنرهای دیافراگمی موجود در صفحه کلاچ، فنرهای دیافراگمی صفحه کلاچ را به سمت داخل سوق می‌دهد و سبب می‌شود نیرویی در جهت مخالف با فنر‌ها اعمال کنند و منجر به فاصله گرفتن دیسک و صفحه کلاچ از هم شوند. در نتیجه نیروی موتور از چرخ‌ها جدا شده و تعویض دنده یا توقف خودرو بدون خاموش‌کردن موتور، امکان‌پذیر می‌گردد.

هنگامی که پدال را رها می‌کنید، بلبرینگ کلاچ به موقعیت اولیه خود باز می‌گردد و با اتصال دیسک و صفحه کلاچ، ارتباط بین گیربکس و موتور دوباره برقرار می‌‌شود.

6- دوشاخ کلاچ

دوشاخ کلاچ (Clutch Fork) جزء حیاتی یک سیستم کلاچ گیربکس دستی در خودرو است. عملکرد اصلی آن درگیر کردن و جدا کردن صفحه فشار کلاچ از دیسک کلاچ زمانی است که راننده پدال روی پدال کلاچ نیرو وارد می‌کند.

دیسک و صفحه فشار با همان سرعت چرخش موتور در حال چرخش هستند و یک قسمت ثابت باید آنها را درگیر کند تا در صورت نیاز، فشار را از صفحه کلاچ بردارد. این وظیفه‌ای است که بر عهده دوشاخ کلاچ یا چنگال کلاچ است.

وقتی پا را بر روی پدال فشار می‌دهید، نیرو از طریق سیم کلاچ و یا پمپ هیدرولیک به یک میله در گیربکس منتقل می‌شود. این میله دوشاخ را فشار می‌دهد. پس از آن، چنگال از حرکت اهرمی برای فشاردادن به انگشتانِ صفحه فشار کلاچ استفاده می‌کند. فشار وارده به این انگشتان، دیسک و صفحه کلاچ  را از هم دور کرده و مانع از انتقال نیروی موتور به گیربکس و سپس به چرخ‌ها می‌شود.

7- فنر کلاچ (Clutch springs)

بر روی دیسک کلاچ تعدادی فنر وجود دارد که به انها فنر کلاچ (Clutch Spring) گفته میشود. این فنرها باعث نرمتر شدن فرایند گرفتن و رها کردن کلاچ میشوند. لرزش موتور را جذب کرده و باعث میشوند تغییر دنده نرمتر صورت پذیرد. میراکردن لرزشها و نرمتر کردن کلاچ گیری باعث شده که از استهلاک دیسک و صفحه کلاچ و موتور جلوگیری شود.

انواع کلاچ

کلاچ تک صفحه‌ای (Single Plate Clutch)

از کلاچ های تک صفحه ای اغلب در مجموعه انتقال قدرت خودروهای سبک استفاده می شود و همان طور که از اسمش پیداست، در آن از یک صفحه کلاچ استفاده شده است.

کلاچ چند صفحه ای (Mutiple Plate Clutch)

در کلاچ های چندصفحه ای از چند صفحه کلاچ برای ایجاد اصطکاک بین فلایویل و دیسک استفاده می شود، به همین دلیل می توانند اصطکاک بیشتری ایجاد کنند و نیروی بیشتری را انتقال دهند.کلاچهای چند صفحه ای ظرفیت بالایی برای انتقال گشتاورهایی با میزان بالا دارند. نحوه عملکرد این نوع از کلاچ ها شبیه به کلاچهای تک صفحه ای است. به دلیل عملکرد مناسب این کلاچ ها در انتقال گشتاور های بالا، از این کلاچ ها در خودروهای مسابقه ای، موتورسیکلت ها و از همه مهم تر در خودروهای سنگین استفاده می شود.

کلاچ مخروطی (Cone Clutch)

در کلاچ مخروطی سطح اصطکاکی بین یک مخروط برش خورده (Cone) و یک بخش کاسه ای شکل قرار می گیرد. این دو بخش به صورت نر و ماده در یکدیگر قرار می گیرند و رابط بینشان بخش اصطکاکی است. بخش اصطکاکی اغلب در سطح داخلی (نری) بخش کاسه‌ای نصب می‌شود. اما در برخی از کلاچ‌ها این بخش را بر روی مخروط برش خورده نصب می کنند.

برای قطع ارتباط بین موتور و گیربکس، در پشت قسمت مخروطی فنری قرار دارد که با فشار دادن پدال کلاچ، بخش مخروطی را عقب می کشد و به این ترتیب، انتقال گشتاور بین موتور و گیربکس قطع می شود.

از مزایای این مدل از کلاچ ها می توان به بازدهی بیش تر نسبت به کلاچ های تک صفحه ای و همچنین قرارگیری صفحه اصطکاکی در معرض نیروی عمودی اشاره کرد، این مسئله باعث افزایش بازدهی این نوع از کلاچ ها می شود. از کلاچ مخروطی بیشتر در خودروهای مسابقه‌ای و همچنین خودروهای آفرودی سنگین استفاده می‌شود.

کلاچ سانتریفیوژی (Centrifugal clutch)

فعالسازی این نوع کلاچ بر اساس نیروی گریز از مرکز اتفاق می افتد. در تصویر زیر نحوه عملکرد آن نمایش داده شده است. کاربرد این نو ع کلاچ در تجهیزات صنعتی، کشاورزی و سرگرمی (شهربازی) است.

آیا خودروهای دنده اتوماتیک هم کلاچ دارند؟

در ظاهر پدال کلاچ در خودروهای دنده اتوماتیک موجود نیست، و اغلب مردم تصور دارند که خودروهای دنده اتوماتیک کلاچ ندارد. اما کلاچ در خودروهای دنده اتوماتیک وجود دارد و بهتر بگوییم تعدادی کلاچ در خودروهای گیربکس اتوماتیک وجود دارد با این تفاوت که عملکرد متفاوتی دارند.

وقتی صحبت از گیربکس اتوماتیک می‌شود، بیش از یک دیسک و صفحه کلاچ وجود دارد. کلاچ‌های مختلف برای درگیر‌شدن و جدا‌کردن چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای مختلف که توسط مایع هیدرولیک کار می‌کنند، استفاده می‌شوند. این فرآیند با گیربکس دستی که به پدال کلاچ متکی است، کاملا متفاوت است. سطح فشارِ مربوط به مایع، تعیین می‌کند که کدام کلاچ‌ها همان فنر گیربکسی را درگیر کنند که در حالت دستی درگیر می‌شد.

در خودروهای دنده اتوماتیک یک پدال کلاچ وجود ندارد و یک پمپ هیدرولیکی وظیفه اعمال کلاچ را برعهده دارد. تعداد کلاچ در خودروهای دنده اتوماتیک بسته به نوع گیربکس متفاوت است.

اگر بخواهیم خلاصه کنیم، چند تفاوت عمده بین کلاچ دستی و اتوماتیک وجود دارد:

• تنها یک دیسک و صفحه کلاچ بزرگ در گیربکس دستی وجود دارد؛ اما در گیربکس‌های اتوماتیک تعدادی کلاچ کوچک با هم کار می‌کنند.
• دیسک و صفحه کلاچ در یک سیستم دستی کاملا خشک است، اما در سیستم اتوماتیک کلاچ‌ها با روغن آغشته شده و کاملا مرطوب هستند.
• پدال کلاچ در یک سیستم دستی، دیسک را درگیر می‌کند، اما در سیستم اتوماتیک مبدل گشتاور، عامل درگیر‌شدن کلاچ‌ها است.
• دیسک و صفحه کلاچ در یک سیستم اتوماتیک تعمیر می‌شود، اما در سیستم دستی جایگزین می‌گردد.
• از دیگر تفاوت‌های کلاچ در خودروهای دنده اتوماتیک با دنده دستی در این است که کلاچ در خودروهای دنده اتوماتیک دارای درون سیستم انتقال قدرت قرار دارد در صورتی که در خودروهای دنده دستی در بیرون سیستم قرار دارد.

در ادامه به بررسی دقیقتر نقش کلاچ در گیربکسهای اتوماتیک میپردازیم:

• گیربکس اتوماتیک هیدرولیک: امروزه گیربکس اتوماتیک هیدرولیک رایجترین نوع گیربکس اتوماتیک در جاده‌ها است، اگرچه هر سال استفاده از آنها در صنعت خودروسازی کاهش می‌یابد. در این نوع گیربکس مجموعه‌ای از کلاچ‌ها توسط مایع گیربکس و فشار هیدرولیک درگیر می‌شوند.

• گیربکس متغیر پیوسته (CVT): یک گیربکس CVT می تواند دامنه بینهایتی نسبت دنده داشته باشد زیرا بر روی یک سیستم قرقره قابل تنظیم کار می کند. این نوع گیربکس کلاچ اولیه و ثانویه دارد.

• گیربکس دو کلاچه (DCT): گیربکس های DCT از دو کلاچ جداگانه استفاده می کنند، یکی برای مجموعه دنده های فرد و دیگری برای مجموعه دنده های زوج. برخی گیربکس dct را به عنوان دو گیربکس دستی مجزا که در کنار هم قرار گرفته اند، اما بدون نیاز به گرفتن کلاچ توسط راننده عمل میکنند، میشناسند.

• گیربکس دستی خودکار (AMT): گیربکس AMT که اغلب به عنوان گیربکس دستی بدون کلاچ شناخته می شود، مشابه گیربکس دستی معمولی طراحی شده است. با این حال، تعویض دنده خودکار است.

نیم کلاچ چیست؟

نیم کلاچ (به انگلیسی: Half Clutch) یک تکنیک رانندگی در ماشین‌های دنده دستی (ماشین‌های دارای گیربکس دستی) است. این تکنیک به منظور انتقال بهتر و نرم‌تر قدرت از موتور به چرخ‌ها در برخی شرایط خاص استفاده می‌شود.

وقتی نیم کلاچ میگیریم، راننده پدال کلاچ را تا نیمه‌ به پایین می‌فشارد تا اتصال بین موتور و گیربکس کاملًا قطع نشود.

نیم کلاچ معمولاً در موارد زیر استفاده می‌شود:

1. شروع حرکت: زمانی که راننده می‌خواهد از وضعیت ثابت شروع به حرکت کند، او ممکن است نیم کلاچ را استفاده کند. این اجازه می‌دهد تا موتور به تدریج قدرت بگیرد و از زمانی که کلاچ کاملًا رها شود، خودرو حرکت کند.
2. تغییر دنده: در هنگام تغییر دنده (تغییر سرعت)، استفاده از نیم کلاچ ممکن است باعث تغییر دنده به نرمی‌تر و بدون تکانه شود.
3. ترافیک : زمانی که راننده تصمیم می‌گیرد در ترافیک توقف کند و بلافاصله مجدداً حرکت کند، ممکن است از نیم کلاچ استفاده کند تا به آرامی خودرو را به حرکت در آورد.
4. شروع حرکت در سربالایی‌ها: در هنگام شروع حرکت در سربالایی اگر راننده کلاچ را یکدفعه رها کند خودرو ممکن است خاموش شود. همچنین برای حرکت باید ترمز دستی را خواباند. خواباندن ترمز دستی باعث حرکت به عقب خودرو میشود. در این حالت راننده سعی میکند با نیم کلاچ گرفتن در درجه اول از حرکت خودرو به عقب بعد از خواباندن ترمز دستی، جلوگیری کند و سپس با افزایش گاز و رها کردن کلاچ به جلو حرکت کند.

استفاده از نیم کلاچ به مهارت و تجربه در رانندگی دستی نیاز دارد و باید با دقت و به تناسب با شرایط محیطی انجام شود تا از خرابی گیربکس یا کلاچ جلوگیری شود.

علایم خرابی دیسک و صفحه کلاچ در خودرو

اگر صفحه کلاچ خودرو مستهلک شود و به درستی کار نکند، علایم مختلفی خواهد داشت. در اینجا رایج‌ترین علائم خرابی دیسک و صفحه کلاچ را بررسی می‌کنیم:

بیایید نگاهی دقیق‌تر به این علائم بیندازیم:

1. پدال کلاچ اسفنجی

پدال کلاچ اسفنجی یک اصطلاح است و از رایج‌ترین نشانه‌های معیوب‌بودن دیسک و صفحه کلاچ است. پدال کلاچ اسفنجی یعنی اگر کلاچ را فشار می‌دهید و درگیر نمی‌شود، یا اگر هنگام فشاردادن پدال کلاچ ، بیشتر از حد معمول پایین می‌رود، اصطلاحا پدال کلاچ اسفنجی گفته میشود و احتمالاً صفحه کلاچ مشکل دارد.

البته گاهی هم مکانیزم آزاد‌کردن کلاچ هیدرولیک کار نمی‌کند، که ممکن است باعث شود عملکرد پدال کلاچ شما اسفنجی شود، یا ممکن است احساس کنید که پدال کلاچ به زمین چسبیده است. در این حالت ممکن است سطح مایع کلاچ کم شده باشد و باید آنرا بررسی کنید.

2. دنده‌ها خوب جا نمیروند

یک صفحه کلاچ فرسوده می‌تواند درگیرشدن دنده‌ها را دشوار کند، زیرا صفحه فشار مسئول اعمال فشار به دیسک کلاچ است که به نوبه‌ی خود به چرخ فلایویل فشار می‌آورد. فشار اعمال‌شده از طریق پدال و دوشاخ کلاچ، به چرخ‌دنده‌ها اجازه می‌دهد تا درگیر شوند و موتور را بچرخانند. اگر صفحه فشار به درستی کار نکند، درگیرشدن دنده‌ها دشوار خواهد بود.

3. سر خوردن کلاچ

زمانی که دیسک کلاچ که به فلایویل متصل می‌شود به درستی درگیر و جدا نشود گفته می شود که کلاچ سر می‌خورد . این بدان معنی است که توان انتقالی از موتور به گیربکس و چرخ‌ها هدر می‌رود . بسته به شدت لغزش، ممکن است خودروی شما آنطور که باید گشتاور را به چرخ ها وارد نکند .صفحه کلاچ فرسوده می‌تواند باعث لغزش کلاچ شود، زیرا قادر به اعمال فشار کافی به دیسک کلاچ نیست. این می‌تواند ناشی از خرابی صفحه فشار یا مشکل در فنرهای دیافراگمی باشد که فشار وارد می‌کنند. لغزش کلاچ همچنین، می‌ تواند ناشی از نشتی در سیستم هیدرولیکی باشد که صفحه فشار را فعال می‌کند.

این مشکل باعث میشود که نیاز به دور موتورهای بالاتر برای تعویض دنده داشته باشید. مثلا اگر قبلا با دنده ۲ در دور موتور ۳۰۰۰ rpm به سرعت ۶۰ کیلومتر برساعت میرسیدید، صفحع کلاچ فرسوده باعث میشود که در دور موتور ۴۵۰۰ rpm به سرعت ۶۰ کیلومتر برساعت برسید و نیازمند تعویض دنده از ۲ به دنده ۳ شوید.

4. پدال کلاچ ضربان‌دار

پدال کلاچ ضربان‌دار یکی دیگر از علائم رایج صفحه فشار خراب است. اگر هنگام فشار دادن پدال کلاچ احساس نبض می‌کنید، احتمالاً به این دلیل است که صفحه فشار به دیسک کلاچ فشار نمی‌آورد. این می‌تواند ناشی از تاب برداشتن صفحه فشار یا مشکل در فنر دیافراگمی صفحه کلاچ صفحه باشد.

5. چرخ دنده‌های لغزنده (بیرون پریدن دنده)

اگر صفحه فشار کلاچ فرسوده شود، می‌تواند باعث لیزخوردن دنده‌ها شود. دلیل آن هم این است که صفحه فشار، مسئول فشار‌دادن کلاچ در برابر فلایویل است. اگر کار خود را به درستی انجام ندهد، دنده‌ها نمی‌توانند به درستی درگیر شوند و شروع به لیز خوردن می‌کنند. م

6. تولید گرمای بیش از حد در موتور

صفحه فشار کلاچ خراب می‌تواند باعث گرم‌شدن بیش از حد موتور شود؛ زیرا باعث می‌شود موتور سخت‌تر کار کند. با گذشت زمان، صفحه فشار فرسوده شده و کارایی آن کمتر می‌شود. این فرسودگی باعث می‌شود که موتور برای انتقال نیرو با شدت بیشتری کار کند که خود منجر به گرم‌شدن بیش از حد می‌شود. افزایش فشار وارد شده به موتور، می‌تواند باعث آسیب به سایر اجزا مانند خود صفحه کلاچ گردد. همچنین، ممکن است منجر به از کار‌افتادن کامل سیستم کلاچ شود. بهتر است صفحه فشار فرسوده را قبل از این‌که به موتور آسیب برساند، تعویض کنید.

7. صدای عجیب از دیسک و صفحه کلاچ

صفحه فشار کلاچ خراب می‌تواند صدای عجیبی در هنگام درگیر‌شدن دیسک و صفحه کلاچ ایجاد کند. این صدا به این دلیل است که صفحه فشار نمی‌تواند فشار کافی به دیسک کلاچ وارد کند. در نتیجه، دیسک به چرخ فلایویل ساییده و باعث ایجاد صدا می‌شود. با فرسوده‌شدن صفحه فشار، صدا بدتر می‌شود و در نهایت کلاچ شروع به لیزخوردن یا جداشدن کامل می‌کند. گاهی اوقات بلبرینگ کلاچ نیز می‌تواند باعث ایجاد صدا شود، اما احتمال بروز آن کمتر است.

8. حرکت تند و سریع در انتقال

یک صفحه فشار خراب یا کهنه می‌تواند باعث تغییر سریع سرعت گیربکس شود؛ زیرا نمی‌تواند فشار کافی را به دیسک کلاچ وارد کند. این منجر به انتقال ناهماهنگ نیرو از موتور شده که باعث می‌شود دنده‌ها به‌طور ناگهانی تعویض شوند یا اصلاً تعویض نشوند.

علاوه بر این، صفحه فشار خراب ممکن است اصطکاک کافی بین چرخ فلایویل و کلاچ، برای درگیر‌شدن یا جدا‌کردن صحیح دنده‌ها، ایجاد نکند. این مشکل می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه قدرت شود، به‌خصوص هنگام رانندگی در سربالایی یا شتاب‌گیری سریع.

9. صدای خرد‌شدن هنگام تعویض دنده

وقتی دیسک و صفحه به‌درستی کار نکنند، می‌توانند باعث ساییدگی دنده‌ها در هنگام تعویض دنده شوند. این به این دلیل است که صفحه فشار وظیفه فشاردادن دیسک کلاچ بر روی فلایویل را بر‌عهده دارد. اگر صفحه فشار کار خود را انجام ندهد، دیسک کلاچ نمی‌تواند به‌درستی جدا شود و باعث می‌شود چرخ دنده‌ها ساییده شوند.

علاوه بر این، صفحه فشار به گونه‌ای طراحی شده است که هنگام تعویض دنده، نیروی اضافی را به دیسک وارد کند تا از تعویض نرم اطمینان حاصل شود. اگر صفحه فشار فرسوده شود یا به درستی کار نکند، نمی‌تواند این نیروی اضافی را تامین کند، که خود می‌تواند منجر به صدای دنده‌ها در هنگام تعویض شود.

10. راندمان پایین سوخت

دیسک و صفحه کلاچ معیوب می‌توانند باعث بالاتر رفتن مصرف سوخت شوند، زیرا موتور را مجبور می‌کنند بیش از حد نیاز کار کند. این به این دلیل است که صفحه فشار معیوب باعث لغزش کلاچ می‌شود که خود سبب می‌گردد، دور موتور بی‌دلیل بالا و پایین شود. لغزش کلاچ همچنین، می‌تواند باعث شود که گیربکس بیشتر از آن‌چه نیاز است کار کند، که باز هم نتیجه‌ی آن مصرف بیشتر سوخت است.

نکات مهم در نگهداری دیسک و صفحه کلاچ

از آنجایی که دیسک و صفحه کلاچ باید در برابر اصطکاک دائمی مقاومت کنند، میزان فرسوده‌شدن آن‌ها زیاد است. طول عمر یک دیسک و صفحه کلاچ معمولی چیزی در حدود 96000 کیلومتر است، اگرچه برخی از کلاچ‌ها ممکن است تا  160000 کیلومتر هم کار کنند.

نحوه رانندگی می‌تواند تاثیر زیادی بر طول عمر دیسک و صفحه کلاچ داشته باشد. از آنجایی که هزینه تعویض دیسک و صفحه کلاچ زیاد است، قطعاً ارزش این را دارد که رانندگی خود را طوری تغییر دهید که فرسایش دیسک و صفحه کلاچ به حداقل برسد.

در این‌ قسمت چند نکته برای افزایش طول عمر دیسک و صفحه کلاچ خودرو آورده شده است. با خواندن این نکات متوجه خواهید شد که بسیاری از کارهایی که برای محافظت از کلاچ مفید هستند، به یک رانندگی ایمن و معقول نیز می‌انجامند. و برعکس، کارهایی که دیسک و صفحه کلاچ را فرسوده می‌کنند، از اصول یک رانندگی خوب فاصله دارند.

1. هنگام پارک‌کردن از ترمز دستی استفاده کنید

اگر هنگام پارک، ماشین را در دنده رها کنید، این کار کلاچ را تحت فشار قرار می‌دهد. برای جلوگیری از وارد‌کردن فشار به دیسک کلاچ، همیشه باید از ترمز دستی و دنده خلاص برای پارک‌کردن استفاده کنید. البته که در مناطق شیب دار و کوهستانی بهتر است ریسک نکنید و ماشین را در دنده خلاص رها نکنید.

2. هنگام توقف، ماشین را خلاص کنید

برخی از افراد هنگامی که پشت چراغ قرمز هستند و یا برای پرسیدن سوالی از عابرین پیاده برای چند لحظه توقف می‌کنند، کلاچ را گرفته و از خلاص‌کردن اتومبیل خودداری می‌کنند تا بتوانند به سرعت حرکت کنند.

این یکی دیگر از عادت‌های بد است که فشار ناخواسته‌ای به دیسک و صفحه کلاچ ماشین وارد می‌کند. در زمانی که پدال کلاچ را فشار می‌دهید، فرسایش به شکل دائمی صفحه و دیسک کلاچ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پس بنابراین، بسیار بهتر است که حتی اگر برای چند ثانیه توقف می‌کنید، خودرویتان را خلاص کرده و اگر توقفتان طولانی شد، به‌جای گرفتن کلاچ و ترمز، ماشین را خلاص کنید و از ترمز دستی استفاده کنید.

3. مرتبا نیم کلاچ نگیرید

بسیاری از رانندگان تازه‌کار تمایل دارند کلاچ را در حین رانندگی تا حدی پایین نگه دارند، تا در صورت لزوم به سرعت بتوانند دنده عوض کنند یا خودرو را متوقف کنند. مربیان رانندگی به این کار «نیم‌کلاچ» می‌گویند. اگرچه گاهی نیم‌کلاچ گرفتن مفید و لازم است؛ اما باید سعی کنید از آن به‌جای ترمز استفاده نکنید. زیرا وارد کردن نیروی روی پدال کلاچ در دراز مدت سبب فرسایش دیسک و صفحه کلاچ می‌شود.

نیم کلاچ به این معنی است که صفحه فشارِ کلاچ، به دیسک فشار داده می‌شود، اما کاملاً درگیر نمی‌شود. این کار اصطکاک زیادی ایجاد کرده و کلاچ را سریع‌تر فرسوده می‌کند.

به‌جای نیم‌کلاچ  چه باید کرد؟ باید سعی کنید طوری رانندگی کنید که همواره پای خود را از کلاچ دور نگه دارید، به جز زمانی که در حال تعویض دنده هستید. هنگام دور زدن یا کاهش سرعت برای ایستادن پشت چراغ قرمز نیز به جای استفاده از کلاچ، از ترمز (یا در صورت نیاز، تعویض دنده به سمت پایین) استفاده کنید.

4. تعویض دنده را سریع و قاطع انجام دهید

یک مشکل رایج در میان بسیاری از تازه‌رانندگان، تردید در مورد تعویض دنده است. معمولا مدتی طول می‌کشد تا افراد با سیستم دنده ماشین و دنده‌ای که می‌خواهند در آن قرار بگیرند، آشنا شوند. نتیجه این است که بسیاری از رانندگان در تعویض دنده خود مردد یا کند عمل می‌کنند.

تعویض دنده باید با یک حرکت سریع انجام شود. به یاد داشته باشید که هر چه مدت بیشتری پدال کلاچ را فشار دهید، ساییدگی و فرسودگی بیشتری برای این بخش حیاتی ایجاد می‌شود. بنابراین، سعی کنید تغییر دنده را در یک حرکت سریع انجام دهید.

5. از تعویض مکرر و غیرضروری دنده خودداری کنید

این موضوع تا حد زیادی به پیش‌بینی راننده هنگام رانندگی بستگی دارد. هنگام حرکت خودرو تا آنجا که ممکن است به مسیر پیش رو نگاه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا درک خوبی از خطرات یا تغییراتی که دقیقاً در مقابل شما قرار می‌گیرند، داشته باشید و علاوه بر این متوجه شوید در چه جاهایی نیاز به کاهش یا افزایش سرعت دارید. با پیش‌بینی به‌موقع و تنظیم سرعت با استفاده از گاز و ترمز، کمتر نیاز به تغییر دنده پیدا خواهید کرد.

به‌طور خلاصه، رانندگی پیش‌بینی‌شده‌ی خوب به معنای سایش کمتر دیسک و صفحه کلاچ است و تمام راه‌کارهایی که در این‌جا ذکر کردیم نیز با یک رانندگی پیش‌بینی شده‌ی خوب، مرتبط است.

سخن آخر

کلاچ یکی از سیستم‌های خودرو است که اجزای مختلفی دارد. نقش این سیستم جداکردن انتقال نیرو بین میل‌لنگ و شفت متصل به چرخ‌ها است. این کار به خودرو اجازه می‌دهد، بدون تغییر دور موتور، سرعت را تغییر دهد. سیستم کلاچ قطعات مختلفی دارد. در میان این قطعات گوناگون، دیسک و صفحه کلاچ از همه مهمتر هستند. این قطعات نقش اصلی را در آزادسازی موتور از گیربکس یا درگیرکردن مجدد آن دارند.

سیستم راه‌‌اندازی کلاچ می‌تواند هیدرولیک یا سیمی باشد. همچنین، تفاوت‌هایی بین کلاچ اتومبیل اتومات و دستی وجود دارد. با این حال، عملکرد کلاچ و وظیفه‌ی آن در تمام خودروها مانند یکدیگر است. اگر کلاچ نباشد، برای ایستادن لازم است موتور خاموش گردد. عمر کلاچ محدود است و با تشخیص برخی از علایم می‌توانید به خرابی آن پی ببرید. همچنین، با رعایت یک سری از نکات رانندگی می‌توانید عمر کلاچ را به حداکثر برسانید. همانطور که ما عملکرد داخلی این بخش مهم را بررسی کردیم، مهم است که به خاطر داشته باشید که تعمیر و نگهداری منظم و تکنیک های رانندگی مناسب می تواند طول عمر کلاچ شما را افزایش دهد. مراقب علائم هشدار دهنده مانند سر خوردن یا صداهای غیرعادی باشید و اگر مشکوک به مشکلات کلاچ هستید با یک متخصص مشورت کنید.

پرسش‌های متداول

در قسمت پایانی مقاله، برخی از سوالات رایجی که درباره دیسک و صفحه کلاچ پرسیده می‌شود را پاسخ می‌دهیم.

۱- تفاوت دیسک کلاچ و صفحه کلاچ در چیست؟

دیسک و صفحه، دو قطعه مجزا اما کاملا مرتبط با هم هستند که نقش اساسی در عملکرد کلاچ دارند. صفحه کلاچ یا همان صفحه فشار کلاچ، یک صفحه مدور است که با فشار فنرهای کلاچ، به دیسک می‌چسبد و آن را به صفحه دیگری به نام فلایویل فشار می‌دهد تا انتقال نیرو بین موتور و گیربکس انجام شود. به عبارت دیگر، دیسک کلاچ بین فلایویل و صفحه کلاچ قرار‌ گرفته و توسط صفحه کلاچ به فلایویل فشرده می‌شود. 

۲- عمر مفید کلاچ در خودرو چقدر است؟

طول عمر یک کلاچ معمولی چیزی در حدود 96000 کیلومتر است، اگرچه برخی از کلاچ‌ها ممکن است تا  160000 کیلومتر هم دوام داشته باشند. با این حال، شیوه رانندگی تاثیر زیادی بر سرعت فرسوده‌شده کلاچ دارد.

۳- کیت کلاچ چیست و شامل چه قطعاتی می‌شود؟

کیت کلاچ یا مجموعه کلاچ، به تعدادی از قطعات کلاچ گفته می‌شود که بین موتور و گیربکس قرار دارند. به عبارت دیگر، کیت کلاچ شامل پدال، سیم و سیستم هیدرولیک انتقال نیرو نمی‌شود. اجزای کیت کلاچ شامل فلایویل، دیسک کلاچ، صفحه کلاچ، بلبرینگ، فنر کلاچ و برخی از قطعات جانبی دیگر است. 

۴- دلیل سفت شدن پدال کلاچ چیست؟

شایعترین دلیل سفت شدن پدال کلاچ، فرسوده شدن صفحه کلاچ است. از دیگر دلایل سفت شدن کلاچ فرسودگی کابل کلاچ است. اگر کلاچ هیدرولیک دارید میتواند ناشی از کم شدن سطح روغن، یا مشکل در پمپ کلاچ بالا، یا پمپ کلاچ پایین باشد.

۵- پوسته کلاچ چیست؟

در بین تعمیرکاران و فروشندگان لوازم یدکی پوسته کلاچ در اشتباها به پوسته گیربکس (Gearbox Cover) گفته میشود.
پوسته گیربکس اشتباها با نام پوسته کلاچ بین فروشندگان لوازم یدکی شناخته می‌شود.

۶- آیا گرفتن کلاچ سرعت را کم می کند؟

گرفتن کلاچ باعث قطع شدن انتقال نیروی موتور به چرخ ها میشود و میتواند باعث کاهش سرعت شود. البته باید در نظر داشته باشید که در سرازیریها، گرفتن کلاچ باعث خلاص شدن خودرو و افزایش سرعت خودرو میشود.

چرا باید کلاچ خودرو را رگلاژ کنیم؟

برای رانندگی طولانی مدت در ترافیک‌ها و خیابان‌های شیب‌دار نیاز است کلاچ با میزان مناسبی پایین رفتن اتصال موتور و گیربکس را قطع کند و با برداشتن پا از روی پدال مجدد به حالت اولیه خود برگردد. اگر کلاچ خودرو تنظیم نباشد مطمئنا راننده در نیم کلاچ کردن دچار مشکل می‌شود.

از این‌که تا انتهای مقاله «دیسک و صفحه کلاچ چیست؟» همراه ما بودید، از شما متشکرم. امیدواریم اطلاعات موجود در این نوشته تا حد زیادی به سوالات شما پاسخ داده باشد.