دسته موتورها یک قطعه حیاتی در انواع وسیله نقلیه موتوری هستند و وظیفه حمایت از قلب خودرو (موتور خودرو) را برعهده دارند. این قطعه حیاتی ضمن اینکه وظیفه نگهداری از موتور خودرو را برعهده دارند، نقش بسزایی در ایجاد یک سواری نرم و راحت دارد. دسته موتورها در خودروها، کشتیها، هواپیما، قطار و هر وسیله ای که دارای موتور باشد کاربرد دارند. آیا میدانستید که دسته موتور توانایی تحمل وزنی ده برابر وزن موتور را دارد؟ در این مقاله، تمام جزئیات مربوط به دسته موتور خودرو را بررسی خواهیم کرد. از وظایف و اجزای دسته موتور گرفته، تا انواع دسته موتور، دلایل خرابی دسته موتور و خرابیهای شایع و سؤالات متداول، همه موارد را در این مقاله پوشش خواهیم داد. بنابراین، اگر شما نیز دوست دارید اطلاعات خود را در مورد دسته موتور خودروتان بالا ببرید، با ما همراه باشید.
دسته موتور چیست؟
دسته موتور (به انگلیسی Engine Mount ) در وسیلههای نقلیه، قطعهای است که عموما از لاستیک و فلز ساخته شده و وظیفه مهار ارتعاشات، تکانها و ضربات موتور را بر عهده دارد. به عبارت دقیقتر، این قطعه مسئول تحمل وزن موتور خودرو است. دسته موتور بهعنوان نقطه تماس موتور با بدنه خودرو عمل میکند و اجازه میدهد موتور با تعادل و استحکام بیشتری، وظایف خود را انجام دهد.
میتوان تصور کرد که مجموعه سیستم فنی خودرو، یک پازل است که همگی با هم کار میکنند تا خودرو را به حرکت درآورند. اما تمامی قطعات و تکههای این پازل برای حفظ موقعیت خود به ثبات و استحکام نیاز دارند؛ بنابراین هر قطعه باید با استفاده از قطعات دیگر یا با استفاده از بستهای خاص به بدنه یا قطعات دیگر متصل شود. دسته موتور نیز موتور را به بدنه خودرو متصل میکند. دسته موتور از بخشهای فلزی و لاستیکی ساخته شده است که عموما یک قطعه فلزی به موتور متصل میشود و قطعهای دیگر به شاسی خودرو، بین این دو قطعه یک قسمت لاستیکی قرار میگیرد که وظیفه جذب ارتعاشات و لرزشها و تبدیل انرژی جذب شده به گرما را برعهده دارد. لاستیک بدلیل ویژگی اتلاف حرارتی یک گزینه عالی برای ساخت دسته موتور است. دسته موتور بهعنوان مهمترین و اساسیترین نقطه تماس یا به عبارتی مهمترین بست در قطعات خودرو محسوب میشود.
اهمیت دسته موتور در خودرو
اگر یک وسیله شکننده را داخل یک جعبه قرار داده و آن را تکان دهید احتمالاً آسیب میبیند؛ حتی ممکن است به خود جعبه نیز آسیب برسد. با این حال، اگر اقلام شکننده را با استفاده از ضربه گیر و بالشتکها محکم کنید تا آنها را در جای خود نگه دارید، با حرکت، ضربه و تکانهای جعبه، محتویات جعبه سالم میمانند. دستههای موتور دقیقاً به همین ترتیب کار میکنند.
در ادامه 5 تا از مهترین دلایل اهمیت دسته موتور را ذکر میکنیم:
- دسته موتور لرزش و صدای اضافه موتور کاهش میدهد.
- دسته موتور از آسیبدیدن موتور جلوگیری میشود.
- دسته موتور طول عمر موتور و سنسورهای متصل به آنرا افزایش میدهد.
- دسته موتور از گیربکس و سایر قطعات حیاتی محافظت میکند.
- دسته موتور با محافظت از سیستم تعلیق خودرو و شاسی از آسیب ناشی از گشتاور ایجاد شده توسط موتور در هنگام افزایش و کاهش شتاب جلوگیری میکند.
وظایف دسته موتور چیست؟
۴ مورد از وظایف دسته موتور به شرح زیر است:
- تحمل وزن موتور: دسته موتور وظیفه تحمل وزن موتور را برعهده دارد.
- جذب ارتعاشات موتور: این قطعه ارتعاشات و لرزشهای موتور را جذب کرده و کاهش میدهد و در نتیجه، لرزشهای موتور به داخل کابین منتقل نشده و سرنشینان، سواری نرمتری خواهند داشت.
- محافظت از موتور در عبور از ناهمواریهای جاده: این قطعه از تکان، لرزش و حرکت بیش از حد موتور به علت نیروهای وارده از جاده، حرکت روی سرعت گیرها و دست اندازها جلوگیری میکند.
- جلوگیری از حرکت شدید موتور: در زمانهای شتابگیری یا ترمز گرفتن، این قطعه از حرکت شدید موتور جلوگیری میکند.
باید توجه داشت که موتور در اثر ضرباتی که ناشی از رها شدن کلاچ یا درگیر شدن آن و خلاصشدن تایرها به دلیل اتصال به بقیه قسمتها تولید میشوند، تکانهای جانبی زیادی را تجربه میکند که معمولاً به شکل گشتاورهای پیچشی هستند. تنها بخشی که میتواند این گشتاورها را تحمل کند، شاسی خودرو است. در صورتی که موتور به شاسی بصورت مستقیم و بسیار محکم متصل شود، فشار زیادی به شاسی و موتور وارد میشود. بنابراین، دسته موتور با ایجاد حالتی انعطافپذیر در نقطه اتصال موتور و شاسی، فشار را کاهش میدهد و کنترل تکانهای جانبی موتور در زمان عبور از دستانداز را برعهده میگیرد.
انواع دسته موتور در خودروها
برای طراحی دسته موتور باید هزینه، اهداف و مواد سازنده را در نظر گرفت. دسته موتورها بطور کلی دارای ۵ نوع هستند:
۱- دستههای موتور لاستیکی
دستههای موتور لاستیکی (Solid Rubber Mount) از جنس لاستیک ساخته شدهاند و دارای انعطاف مناسبی هستند. این انعطاف در جذب و کنترل ارتعاشات و لرزشها بسیار مؤثر است. سمت لاستیکی این قطعه بین دو صفحه فلزی از جنس آهن و چدن قرار دارد. از نظر کیفیت، دسته موتورهای لاستیکی دارای دوام و عمر مفید بالایی هستند و همچنین قیمت مناسبتری نسبت به دستهموتورهای دیگر دارند. این دستههای موتور در ابعاد و اندازههای مختلف تولید میشوند و برای متناسبسازی با نیازهای مختلف خودروها مناسب هستند.
۲- دستههای موتور صلب یا فلزی
در دستهموتورهای صلب یا فلزی (Metal Motor Mounts) موتور به وسیله پیچها و اتصالات صلب فلزی به شاسی و بدنه خودرو متصل میشود. این نوع دستهموتورها عمدتاً برای موتورهای سبک و کوچک مناسب هستند. از مزایای دسته موتور فلزی این است که انرژی بیشتری به چرخها انتقال داده میشود اما یکی از معایب آنها این است که توانایی محدودی در کنترل و مهار لرزشها و تکانهای ناشی از موتور دارند. در دورهای بالاتر، لرزش موتور میتواند باعث خرابی در این نوع دستهموتورها شود. این دستهموتورها بهعنوان یک گزینه مناسب برای موتورهای سبک در نظر گرفته میشوند و در مواردی که لرزش موتور خیلی کم است، مناسب هستند.
۳- دستههای موتور هیدرولیکی
دستههای موتور هیدرولیکی (Hydraulic motor mounts) دارای قطعات مختلفی هستند که از جمله آنها میتوان به دو لایه فنر، یک قسمت لاستیکی و یک قسمت مایع یا ژل سیال اشاره کرد. این ساختار باعث میشود که دستههای موتور هیدرولیکی بتوانند به خوبی ضربات و ارتعاشاتی که به آنها وارد میشود را جذب، دفع و کنترل کنند. دو لایه فنر مورد استفاده در این قطعه، بهطور ویژه در کاهش ارتعاشات تأثیرگذار است. دستههای موتور هیدرولیکی یکی از انواع پیشرفتهتر و البته کاربردیتر دستههای موتور محسوب میشوند و از نظر هزینه نسبت به دیگر گزینهها گرانتر هستند؛ اما عملکرد و کارایی بهتری دارد. دسته موتورهای هیدرولیکی در موتورهای قدرتمندتر نظیر موتورهای V8 و V12 کاربرد دارند. نشتی سیال و قیمت بالا از معایب دسته موتور الکترونیکی است.
۴- دستههای موتورهای پلی اورتان
دستههای موتور پلی اورتان (Polyurethane (PU) Motor Mounts) از جنس پلاستیک و پلی اورتان ساخته شدهاند. این نوع دسته موتور مزایای دسته موتورهای فلزی و لاستیکی را باهم دارد. یکی از مزایای بزرگ این دسته موتورهای پلی اورتان این است که نسبت به دسته موتورهای لاستیکی، عمر طولانیتری داشته و همچنین توانایی کنترل و مهار لرزشهای ناشی از موتور را تا حد زیادی دارند. با استفاده از این نوع دستهموتور، کمترین میزان لرزش و تکان در موتور ایجاد شده و همچنین باعث میشود که سواریِ بهتر و نرمتری داشته باشیم.
دستهموتورهای پلی اورتان به ویژه در موتورهای بزرگ یا در سیستمهایی که ارتعاشات و لرزشها بیشتر هستند، عملکرد ویژهای دارند و از نظر کاربردی بسیار مناسب هستند. دسته موتورهای پلی اورتان تنها گزینه قابل جایگزین با دسته موتورهای لاستیکی هستند و عمزشان ۴ برابر دسته موتورهای لاستیکی است.
۵- دسته موتورهای فعال الکتریکی
دسته موتورهای فعال الکترونیکی (Electronic (Active) Motor Mounts) به گونهای طراحی شدهاند که سفتی و ویژگیهای میراکننده را برای کاهش صدا و لرزش، بسته به میزان بار و سرعت خودرو، تغییر دهند. دسته موتورهای فعال الکتریکی به کامپیوتر خودرو (ECU) متصل هستند و با بررسی داده های وسیله نقلیه، میزان سختی برای کاهش ارتعاشات موتور را تنظیم میکنند. از سال ۲۰۰۵ کمپانی آئودی شروع به استفاده از این نوع دسته موتور روی خودروهای خود کرده است.
علایم خرابی دسته موتور چیست؟
دسته موتور خودرو از قطعاتی است که به مرور زمان دچار استهلاک میشود و پاره شدن قسمتهای لاستیکی در اثر گرما و فشار وارد شده از سمت موتور، منجر به خرابی دسته موتور میشود. خراب شدن دسته موتور باعث کاهش توانایی این قطعه در جذب ضربه، ارتعاش و سر وصدا خواهد شد. بطور کلی بروز خرابیها در دسته موتور میتواند به علائم زیر منجر شود:
- لرزش بیش از حد موتور: اگر موتور خودرو شدیداً لرزش داشته باشد و این لرزش بیشتر از حد معمول به نظر بیاید، ممکن است دستهموتور خراب شده باشد. این لرزش ممکن است به علت عدم توانایی دستهموتور در کنترل ارتعاشات باشد و لرزش موتور ماشین توسط سرنشینان داخل کابین خودرو بیشتر حس خواهد شد و لرزش فرمان هم بیشتر خواهد شد.
- شنیدن صدای کوبیدن: اگر صداهای غیرعادی مثل صدای کوبیدن از موتور شنیده میشود، این میتواند به مشکل در دستهموتور اشاره کند. این صداها معمولاً ناشی از فشار یا نیروهای نادرست در دسته موتور هستند. این صدای کوبش در هنگام گاز دادن و کاهش شتاب بیشتر شنیده میشوند.
- شنیدن صدای غیرعادی در هنگام استارت زدن: اگر در هنگام استارت زدن صدای اضافی از سمت موتور شنیدید این یکی از نشانه های خرابی دسته موتور است. این صدا همچنین ممکن است در هنگام خاموش کردن خودرو هم شنیده شود.
- سواری ناهموارتر: اگر سواری با خودرو ناهموار و نامنظم شده و تعادل و ثبات خودرو از بین رفته باشد، ممکن است دستهموتور خراب شده باشد. خرابی دسته موتور باعث انتقال بیشتر ضربه در هنگام تعویض دنده به داخل کابین میشود.
- مشاهده پارگی در قطعات لاستیکی دسته موتور: قطعات فلزی دسته موتور معمولا در هنگام خرابی ظاهرشان تغییر نمیکند، اما قطعات لاستیکی دچار پارگی، فرسودگی و تغییر شکل میشوند. پس در صورت مشاهده تغییر شکل در قسمت لاستیکی دسته موتور، دسته موتور خراب شده است.
دلایل خرابی دسته موتور چیست؟
دسته موتورها عموما ۵ الی ۷ سال عمر دارند. عدم تعویض دسته موتور بعد از گذشت مدت زمانی معین میتواند منجر به خرابی این قطعه شده و سروصداهای زیادی را در کابین خودرو ایجاد کند. عوامل دیگری نیز وجود دارد که منجر به خرابی سریعتر دسته موتور میشوند. در ادامه ۷ دلیل اصلی خرابی دسته موتور و کاهش عمر دسته موتور را بیان خواهیم کرد:
- عبور از دستاندازها با سرعت بالا: عبور از دستاندازها با سرعت بالا میتواند به دستهموتور آسیب برساند و عمر آن را کاهش دهد.
- تیک آف زدن: استفاده نادرست از دندهها و تیک آف زدن بدون توجه به وضعیت ماشین میتواند به فرسودگی دستهموتور منجر شود. تغییر دندههای ناگهانی و استفاده نادرست از کلاچ، افزایش فشار روی موتور باعث افزایش دمای موتور شده و این افزایش دما میتواند منجر به ذوب شدت و تغییر شکل قسمت لاستیکی دسته موتور شود.
- دستیکشیدن و دور زدن با سرعت بالا: استفاده نادرست از خودرو و دستیکشیدن و دور زدن با سرعت بالا میتواند بر روی عملکرد دستهموتور اثر بگذارد.
- مرغوبنبودن جنس دسته موتور و کیفیت پایین آن: در صورت خرید دسته موتور بی کیفیت و ارزان، این قطعه زودتر از موعد دچار خرابی میشود.
- نصب اشتباه دسته موتور: نصب نادرست دسته موتور یا عدم تطابق آن با ماشین میتواند باعث عدم عملکرد صحیح و خرابی این قطعه شود. نصب نادرست دسته موتور باعث عدم حمایت درست موتور توسط قطعه شده که این باعث افزایش لرزش خودرو و سروصدای بیشتر خواهد شد. نصب اشتباه دسته موتور میتواند باعث کاهش عمر موتور و شاسی خودرو هم شود.
- تصادف و ضربه شدید به خودرو: اگر درگیر تصادف شدهاید، همیشه باید آسیبهای داخلی مانند خرابی دستهموتور را بررسی کنید. بهطور مشابه، قبل از خرید خودروی جدید، بررسیهای لازم را انجام داده و مطمئن شوید که تمامی قطعات به موقع تعویض شده باشند و فرسودگی در کار نیست. انجام این اقدامات احتیاطی به ایمن نگه داشتن خودروی شما کمک میکند.
- نشتکردن روغن، گریس، مواد خنک کننده و سایر سیالات روی دستههای موتور: اگر متوجه هرگونه نشتی در موتور خود شدید، باید خودروی خود را برای تعمیر نشتی و هرگونه آسیب دیگری که به آن وارد شده است، بدون توجه به نوع ماده، به یک تعمیرگاه معتبر ببرید. بهعنوان مثال، روغن موتور میتواند باعث خرابی دسته موتور شود.
باید توجه داشت که خرابی یکی از دسته موتورها میتواند منجر به فشار بیشتر روی سایر دسته موتورها شود و عمر آنها را کاهش دهد. بنابراین، نگهداری و استفاده صحیح از این قطعه، همچنین تعویض منظم و به موقع آن، میتواند عمر مفید این قطعه مهم را افزایش دهد و از خرابیهای زودرس جلوگیری کند.
چرا تعویض به موقع دسته موتور بسیار مهم است؟
تعویض به موقع دستهموتور بسیار مهم است، اهمیت تعویض به موقع دسته موتورهای خودرو به علل زیر است:
- کنترل ارتعاشات و لرزشهای خودرو: دستهموتور نقش مهمی در کنترل ارتعاشات و تکانهای ناشی از عملکرد موتور دارد. اگر دستهموتور فرسوده یا خراب شود، این ارتعاشات به سایر بخشهای خودرو منتقل شده و ممکن است به خودرو آسیب وارد شود.
- حفاظت از موتور و گیربکس: دستهموتور بهعنوان یک عنصر مهم در انتقال نیروها و وزن موتور به بدنه خودرو عمل میکند. اگر دسته موتور کارایی خود را از دست بدهد، موتور و گیربکس ممکن است تحت فشار قرار گیرند و دچار فرسودگی و آسیبدیدگی شوند.
- سلامت و ایمنی خودرو: تعویض دسته موتور به حفظ سلامت و عملکرد مناسب خودرو کمک میکند. اگر این قطعه به موقع تعویض نشود، ممکن است مشکلات جدیتری را به دنبال داشته باشد که تعمیر آنها هزینه بیشتری دارد.
- بهبود رانندگی و کنترل پذیری خودرو: دستهموتور منجر به بهبود کنترل و تعادل در رانندگی میشود. با تعویض به موقع دستهموتور و بهرهمندی از قطعهای باکیفیت، رانندگی در جادهها راحتتر و ایمنتر خواهد بود.
- صرفهجویی در هزینهها: تعویض به موقع دستهموتور میتواند از صرف هزینههای بیشتر در آینده جلوگیری کند. اگر این قطعه به موقع تعویض نشود، ممکن است نیاز به تعمیرات بیشتر و گرانتری داشته باشد.
پرسشهای متداول
۱. هر خودرو چند دسته موتور دارد؟
اغلب خودروها دارای ۲ الی ۳ دسته موتور هستند. تعداد دسته موتورها در خودروها بستگی به سازنده و مدل خودرو دارد. فاکتورهای زیادی در تصمیم گیری سازنده خودرو برای تعیین تعداد دسته موتورها وجود دارد. از مهمترین متغیرها در تعیین تعداد دسته موتور در خودرو نسبت وزن موتور به سیستم انتقال قدرت، جهت موتور نسبت به گیربکس و نوع دسته موتور دارد. بهعنوان مثال، پراید ۳ دسته موتور و پژو ۴ دسته موتور دارد.
۲. عواقب عوض نکردن دسته موتور چیست؟
عدم تعویض به موقع دستهموتور میتواند به عواقب جدی در عملکرد خودرو منجر شود. این عواقب میتوانند شامل افزایش ارتعاشات و لرزشها، کاهش ثبات و کنترل خودرو، خرابی قطعات موتوری و حتی خرابی موتور باشند. همچنین، عدم تعویض دسته موتور میتواند باعث خرابیهای ناگهانی در جاده و در راه ماندن شود.
۳. محل قرارگیری دسته موتور در خودرو عموما کجاست؟
دسته موتور معمولاً در نزدیکی موتور خودرو و به شاسی متصل میشود. محل دقیق قرارگیری آن ممکن است در بخش جلویی یا پشتی موتور باشد؛ اما عموماً در نزدیکی محور چرخهای جلویی قرار دارد.
۴. طول عمر دستههای موتور چقدر است؟
معمولاً دستههای موتور بسته به کاربرد باید بین ۵ تا ۷ سال طول عمر داشته باشند. با این حال، توصیه میکنیم هنگام سرویس خودرو، دسته موتورها را بهطور منظم بررسی کنید. عوامل زیادی نظیر نحوه رانندگی و وضعیت جاده در عمر دسته موتور تاثیرگذار هستند.
۵. آیا میتوان با دسته موتور خراب و فرسوده به رانندگی ادامه داد؟
رانندگی برای مسافتی طولانی با دستهموتور خراب و فرسوده درست نیست. اگرچه خرابی دستهموتور ممکن است فاجعهای بزرگ در پی نداشته باشد، اما ادامه رانندگی با یک دستهموتور فرسوده، احتمال خرابی قطعههای دیگر خودرو نظیر شاسی و گیربکس را افزایش میدهد. در صورتی که بیشتر از یکی از دستههای موتور بهطور همزمان از کار بیفتند، افزایش تنش روی پیشرانه خودرو قابل توجه خواهد بود. در هر صورت، یک دستهموتور خراب باید در اسرع وقت شناسایی و جایگزین شود. انجام این کار احتمال خرابی موتور و سایر قطعات را کاهش میدهد.
۶- آیا همه دسته موتورها باید همزمان تعویض شوند؟
الزامی به تعویض همزمان دسته موتورها نیست، اما اگر یکی از دسته موتورها خراب شد و قصد تعویض آنرا داشتید بایستی توجه بیشتری به بقیه دسته موتورها داشته باشید. خرابی یک دسته موتور ممکن است باعث افزایش وزن روی سایر دسته موتورها شود و به آنها هم آسیب بزند. پس اگر یک دسته موتور آسیب دید، بهتر است پس از تعویض آن، از سلامت سایر دسته موتورها اطمینان حاصل کرد.
جمع بندی
در این مقاله، به مفهوم و اهمیت دستهموتور در خودروها پرداختیم. دسته موتور بهعنوان یک قطعه کلیدی در سیستمهای خودرویی عمل میکند و وظایف مهمی از جمله تحمل وزن موتور، جذب ارتعاشات و تکانها، پیشگیری از حرکت بیش از حد موتور، کنترل تکانهای جانبی و ایجاد توازن در سیستم را برعهده دارد.
همچنین در این مقاله به انواع مختلف دسته موتورها مانند دستهموتورهای لاستیکی، هیدرولیکی، فلزی، الکتریکی و پلی اورتان پرداختیم و ویژگیها، مزایا و معایب هرکدام را توضیح دادیم. علاوه بر این، نشانههای خرابی دستهموتور را نیز مورد بررسی قرار دادیم تا شما بتوانید به سادگی مشکلات دستهموتور خودرو را تشخیص دهید و در صورت لزوم به خرید دسته موتور و تعویض آن اقدام کنید. در انتها، به دلایلی که میتواند منجر به خرابی این قطعه شود، اشاره کردیم و اهمیت تعویض به موقع این قطعه را یادآور شدیم تا عمر و عملکرد دستهموتور خودروی شما به حداکثر برسد. اعتماد یدک یکی از بهترین واردکنندگان قطعات یدکی خودروهای چینی در بازار ایران است. در صورت نیاز به خرید دسته موتور برای خودروی چینی خود میتوانید به فروشگاه لوازم یدکی اعتماد یدک مراجعه کنید. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بودید، از شما متشکریم. امیدواریم این مقاله برایتان مفید بوده باشد و بتوانید با مطالعه مطالب ارائهشده، از خرابی سایر قطعات خودرو پیشگیری کنید.